تحلیلی بر الگوهای تخصصی شدن منطقه ای و تمرکز فضایی صنایع در ایران

داداش پور, هاشم; فتح جلالی, آرمان

تحلیلی بر الگوهای تخصصی شدن منطقه ای و تمرکز فضایی صنایع در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

یکی از اهداف اصلی آمایش سرزمین و برنامههای کلان توسعه کشور تأکید برگسترش فعالیتهای صنعتی در فضای جغرافیایی و تخصصیابی منطقهای برای شکلگیری تقسیم کار فضایی است. اما در عمل و در برنامههای توسعه قبل و بعد از انقلاب، هدفهای آمایش سرزمین تحقیق نیافته است. تمرکز فعالیتهای صنعتی در چند نقطه خاص کشور و توزیع نامتوازن آنها در پهنهی سرزمین به یکی از مهمترین چالشهای، فراروی سیاستگزاران کشور تبدیل شده است. با در نظر گرفتن این مسأله، این تحقیق، به دنبال پاسخ به این سؤال کلیدی است که آیا بین تخصصیشدن منطقهای و تمرکز صنعتی در ایران رابطه معنیداری وجود دارد؟ در این راستا، مقاله بررسی دو فرضیهیِ افزایش تمرکز فضایی فعالیتهای صنعتی در ایران در دو مقطع زمانی10 ساله 1376- 1385 و افزایش تخصصیشدن مناطق در نتیجهیِ تمرکز فضایی فعالیتهای صنعتی را دنبال میکند. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از حیث روش کمی- تحلیلی است. جامعه آماری مورد بررسی کل کشور بوده و دادهها و اطلاعات مورد نیاز برای شاخصهای اندازهگیری،‌ از آمار سرشماری کارگاههای صنعتی ده نفرکارکن و بیشتر برای دوره مزبور استفاده شد. بمنظور آزمون فرضیههای پژوهش، تکنیکهای گوناگونی همچون ضریب جینی، شاخص صرفهجویی مقیاس، ضریب اقتصاد جغرافیایی و ضریب مکانی مورد توجه قرار گرفت. نتایج یافتهها نشان میدهد که: متوسط تمرکز فضایی در طی دو مقطع 1376 و 1385،20 درصد افزایش یافته است؛ که نشاندهندهی گرایش صنایع کشور به سوی تمرکز فضایی میباشد؛ و این تمرکز عمدتاً در استانهای تهران و اصفهان اتفاق افتاده است. اگرچه در پایان دوره به نظر میرسد که این تمرکز به سمت استانهایی مانند خراسان و خوزستان نیز متمایل شده است. همچنین دیگر نتایج نشان میدهد که رابطهی معنیداری بین تخصصیشدن منطقهای و تمرکز صنعتی در ایران وجود داشته و استانهای متمرکز در فعالیتهای تمرکز یافته، تخصصی شدهاند.

کلیدواژه‌ها